بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحِيِمْ
قُلْ هُوَ اللّهُ أحَدٌ ، اللّهُ الصَّمَدُ، لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ
وَلَمْ يَكُن لَّهُ كُفُواً أحَدُ
بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحِيِمْ
قُلْ هُوَ اللّهُ أحَدٌ ، اللّهُ الصَّمَدُ، لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ
وَلَمْ يَكُن لَّهُ كُفُواً أحَدُ
گرچه در نماز، پس از سوره حمد، هر سوره اى مى توان خواند، امّا اين سوره فضيلت بيشترى دارد. براى امام جماعت نيز بهتر است كه براى رعايت حال ديگران ، سوره كوتاه انتخاب كند.
شروع سوره با نام خداوند است . بسم اللّه ، غير از سوره توبه در ابتدا تمام سوره ها آمده و يكى از آيه هاى همان سوره به حساب مى آيد. سوره توبه ، نيز چون محتوى انتقاد و برائت از كفّار و مشركان است ، بدون بسم الله است ، زيرا برائت و بيزارى ، با صفت رحمان و رحيم ، ناسازگار است .
شروع با نام خدا، براى رنگ خدايى جهت خدايى و انگيزه الهى دادن به كارها و برنامه هاست و اين از نكات فرهنگ تربيتى اسلام بشمار مى رود. شروع و پايان هر كار، بايد با توجّه به خداوند باشد، حتى ذبح حيوانات !
كار بى بسم الله ناقص است ، و گاهى بخاطر بى توجّهى به خدا، حادثه ناگوار پيش مى آيد. براى كسى اين حادثه پيش آمد كه هنگام نشستن ، پايه تخت لغزيد و واژگون شد و سر او شكست . حضرت على عليه السلام فرمود: اين ناگوارى بخاطر آنست كه بسم الله نگفتى .[1]
سوره توحيد، در معرفى يكتايى خداى بى همتاست . خداوند، از هر جهت يكتا و بى همتاست ، چون وجود و صفاتش نامحدود است و وجود نامحدود، جز يكى نمى تواند باشد. مثل خانه اى كه اگر بخواهد از جهت مساحت ، نامحدود و بى نهايت باشد، زمين و مكانى براى خانه ديگر باقى نمى ماند و اين خانه ، يكى بيشتر نمى شود.
خداوند، يكتاست ، در همه چيز:
در آفرينش ، يكتاست : اللّهُ خَلِقُ كُلِّ شَىْءٍ[2]
در پرورش ، يكتاست : هُوَ رَبُّ كُلِّ شَىْءٍ[3]
در مالكيّت ، يكتاست : وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَوَتِ وَالاَْرْضِ[4]
در حاكميّت يكتاست : إِن الْحُكْمُ إِلا لِلّهِ[5]
در فريادرسى يكتاست :
أمَّن يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوَّءَ[6]
و... در همه اوصاف و ويژگيها بى نظير است .
او صمد است . وجودى بى نياز، كه همه نيازمند اويند و به او توجّه مى كنند. صمد است ، يعنى از خوراك ، خواب ، تغيير، تحوّل ، شريك ، فساد، غفلت ، خستگى ، زاد و ولد و ترس ... دور است .[7]
على عليه السلام فرمود: صمد، يعنى نه جسم است ، نه مثال ، نه صورت ؛ و نه شبيه ومكان وزمان ومرز وحدّ وشكل دارد، نه خالى است ، نه پر...[8]
(لم يلد و لم يولد) زاد و ولدى ندارد، از چيزى گرفته نشده و چيزى از ذات مقدّسش گرفته نمى شود. مثل ميوه نيست كه از درختان جدا شود، يا اشكى كه از چشم بجوشد، يا جرقّه اى كه از سنگى بجهد.
اين جمله ، نفى عقايد كسانى مثل مسيحيان و يهوديان است كه عيسى و عُزير را فرزند خدا مى دانستند، يا مشركين ، كه فرشتگان را دختران خدا مى پنداشتند.
(و لم يكن له كفواً احد) او بى مانند است ، شبيهى در ذات و صفات و افعال ندارد. ليس كمثله شى ء[9]
آرامش در حال قرائت
خواندن حمد و سوره ، بايد در حال آرامش بدن باشد، و قرائت صحيح انجام گيرد و تلفظ اين كلمات ، كه به زبان بين المللى اسلام (عربى ) است ، بى غلط باشد. البته فرا گرفتن قرائت صحيح ، چندان مشكل هم نيست ، اندكى همّت و پشتكار مى خواند.
عربى ، زبان اسلام و قرآن است . همچنان كه هر خلبانى ، در هر جاى دنيا، هنگام تماس با برج فرودگاه ، به انگليسى صحبت مى كند، نماز كه يك پرواز روحى ومعراج معنوى براى مؤ منان است ، جملاتش كه گوياى ارتباط با آفريدگار است ، بايد به عربى صحيح ادا شود.
هنگام نماز، بايد حضور قلب و تمركز فكر داشت . خوبست نگاه انسان به جاى سجده باشد و با خشوع قلبى ادا شود. قرآن ، مؤ منانى را رستگار مى داند كه در نمازشان خاشع باشند،[10] يعنى به خدا و عظمت او متوجّه و آگاه باشند و متناسب با آن احساس عظمت ، حالت روحى و جسمى داشته باشند.
رسولخدا صلّى اللّه عليه و آله شخصى را ديد كه در نماز، با ريش خود بازى مى كند: فرمود: اگر توجّهش به نماز بود، و خشوع قلبى داشت ، چنين نماز نمى خواند.[11]
البته در درستى نماز، خشوع و حضور قلب ، يك گوشه كار است ، رعايت امانت نسبت به حقوق ديگران هم ، جاى خود دارد.
على عليه السلام به كميل فرمود:
دقت كن كه در چه لباسى و مكانى نماز مى خوانى . اگر لباس و مكان تو از درآمدهاى حلال نباشد، نمازت قبول نيست .[12]
________________________________________
[1] . پيام قرآن ، (تفسير موضوعى ) جلد1.
[2] . رعد، آيه 16.
[3] . انعام ، آيه 164.
[4] . آل عمران ، آيه 189.
[5] . انعام ، آيه 57.
[6] . نمل ، آيه 62.
[7] . بحارالانوار، ج 3، ص 223.
[8] . همان.
[9] . شورى ، آيه 11.
[10] . مؤ منون ، آيه 1 و 2.
[11] . بحارالانوار، ج 84، ص 228 (به نقل از ميزان الحكمه ).
[12] . بحارالانوار، ج 81، ص 230.
قبله مو مسائل مربوط به آن